قلاویز یکی از ابزارهای مهم در صنعت تراشکاری به شمار میرود. از این ابزار برای تراش دندههای پیچ بر روی مواد مختلف استفاده میشود. این مواد میتواند از جنسهای مختلفی مانند سنگ، چوب و یا پلاستیک باشد.
برای اینکه بتوانیم در داخل استوانهها را دنده کنیم، از قلاویز استفاده میکنیم و به عبارت سادهتر میتوان گفت قلاویز وسیلهای برای ساخت مهره است. نسبت سایر قلاویز و سوراخی که در روزه ایجاد میشود به جنس قطعه و سایز رزوه بستگی دارد.
انواع قلاویزها
قلاویزها را میتوان به دو دسته کلی قلاویز دستی و قلاویز ماشینی تقسیم بندی کرد. همان طور که از نام این دو قلاویز مشخص است، در قلاویز دستی ما از نیروی دست برای قلاویز کاری استفاده میکنیم، اما در قلاویز ماشینی این کار به صورت ماشینی انجام میشود. در ادامه به معرفی انواع قلاویز و بررسی تفاوت قلاویز دستی و قلاویز ماشینی میپردازیم:
1. قلاویز دستی
قلاویز های دستی با نیروی دست کار میکنند و دارای سری سه تایی هستند. این بدان معنی است که دارای سه لبه یا شیار برای تراش هستند. اگر برای قلاویز کاری از قلاویز دستی که نیروی گشتاور و نیروی محرکه خود را از دست انسان میگیرند استفاده کنیم، باید سه مرحله را انجام دهیم. همچنین قلاویز دستی شامل سه مدل پیش رو، وسط رو و پس رو است. با استفاده از قلاویز پیش رو مقدار کمی براده برداری را انجام میدهیم و با کمک آن میتوانیم شکل اولیه رزوهها را ایجاد کنیم.
بعد از آن نوبت به استفاده از قلاویز میان رو یا وسط روست تا مقدار بیشتری براده برداری انجام دهد و تا حد زیادی رزوهها را شکل دهد. بعد از این مرحله، نوبت به استفاده از قلاویز پس روست تا کار نهایی را انجام دهد و سوراخ مورد نظر را برای بستن پیچ آماده کند. یکی از ابزارهای اصلی در کنار قلاویز دستی، دسته قلاویز است.
2. قلاویز ماشینی
این قلاویزها را باید به ماشین مته یا ماشین تراشکاری بست و سپس استفاده نمود. قلاویز ماشینی دارای سری دوتایی و تکی است. انتهای این قلاویز مانند استوانه بلند است. قلاویز ماشینی از لحاظ هندسی شکل بسیار خاصی دارد. انتهای قلاویز ماشینی چهار گوش است و دو طرف آن زبانه دارد. هنگامی که از قلاویز ماشینی استفاده میکنیم، سرعت کار بالاتر خواهد رفت و کیفیت کارمان نیز مطلوبتر خواهد بود. قلاویز ماشینی خود به دو نوع قلاویز ماشینی ساده و قلاویز ماشینی مارپیچ تقسیم میشود.
قلاویز ماشینی ساده برای رزوه زنی فلزاتی مانند آهن، استیل بدون آلیاژ یا با درصد آلیاژ کم استفاده میشود. از قلاویزهای ماشینی مارپیچ برای رزوه زنی فلزات رایجی همچون فولاد، آهن و آلومینیوم استفاده میشود.
تفاوت قلاویز ماشینی و قلاویز دستی
به طور کلی میتوان گفت قلاویز ماشینی نوع پیشرفته و مدرنتر قلاویز دستی است. قلاویز ماشینی نه تنها سرعت کار را بالا میبرد، بلکه کارایی بیشتری نیز دارد. وقتی قصد داریم از قلاویز دستی استفاده کنیم، باید این کار را در سه مرحله انجام دهیم. دقت و میزان فشار به قلاویز در حین کار نیز بسیار مهم است. فشار بیش از اندازه به قلاویز دستی ممکن است موجب خورد شدن دندهها و خود قلاویز شود.
هنگامی که از قلاویز ماشینی استفاده میکنیم نیاز به این میزان دقت نداریم. همچنین در این قلاویزها کار به صورت تک مرحلهای انجام میشود و از این رو سرعت کار تا حد بسیار زیادی بالا میرود.
البته استفاده از قلاویز ماشینی نیز تکنیکها و روشهای خاص خود را دارد. مثلا این که قلاویز ماشینی باید عمود بر قطعه وارد شود و در جهت عقربههای ساعت چرخانده شود. همچنین باید فشار وارد شده به قلاویز را تنظیم کرد تا موجب خراب شدن قطعه کار و خود قلاویز نشود.
چه زمانی که از قلاویز دستی استفاده میشود و چه زمانی که از قلاویز ماشینی، استفاده از روان کنندهها برای نتیجه بهتر برای بعضی از قطعات لازم است.
اگر قطعه کار از جنس برنج یا چدن باشد، نباید از روغن کاری استفاده شود اما برای قطعاتی از جنس فولاد، روغن کاری باید انجام شود. برای قطعاتی از جنس آلومینیوم بهتر است از نفت استفاده شود. معمولاً برای قلاویزهای ماشینی از مخلوط آب و صابون به عنوان روانکنندگی استفاده میشود.